Het ‘pijnpalet’ is een hulpmiddel waarmee je grip kunt krijgen op jouw pijn. Je hebt ongetwijfeld wel eens gehoord dat allerlei verschillende factoren van invloed zijn op jouw chronische pijn. Met een complex woord: chronische pijn is ‘multidimensioneel‘. Door bij jezelf te onderzoeken wat wellicht kan meespelen bij de pijn die je voelt, krijg je beter zicht op welke onderdelen belangrijk zijn bij jouw pijn. En dat kan je weer bespreken met je huisarts, behandelaar of specialist.
Welke onderdelen zijn van invloed op chronische pijn?
Soms is één beeld sterker dan veel woorden.
Denk eens aan een schilderpalet, zo’n “ovalen bord met allerlei kleuren verf”. De verschillende onderdelen die jouw pijn beïnvloeden zijn jouw ‘kleuren verf’.
Bijvoorbeeld je gedachten, je gedrag, je genen, eventuele andere ziektes: ieder voor zich zijn ze van invloed op je pijn.
Maar kleuren kun je ook mengen: de mix van al deze onderdelen bepaalt uiteindelijk de invloed op de pijn die je voelt.
Hoe beïnvloeden deze factoren jouw pijn?
We lopen de ‘kleuren’ op jouw palet stap voor stap na.
• Gedachten
Wat je denkt over pijn bepaalt je gedrag. Als je denkt dat pijn gevaarlijk is, niet meer overgaat of vermeden moet worden dan zal je daarop je gedrag aanpassen.
‘Mijn pijn gaat nooit meer over’. ‘Mensen denken vast dat ik me aanstel’. ‘Als ik een dag minder pijn voel, kan ik er weer even flink tegenaan.’ Je gedachten kunnen het herstel van je pijn in de weg staan. Zorg ervoor dat je bij jouw behandeling vraagt naar en rekening houdt met de gedachten die jij als mens hebt over je pijn.
• Emotie
Jouw emoties kleuren je ervaring van het hebben van pijn. Stilstaan bij bijvoorbeeld angst, boosheid, en verdriet is belangrijk bij het verwerken van pijn.
We lezen ook vaak in literatuur dat juist emoties pijn kunnen ‘geleiden’. Als je je erg boos voelt, of onbewust veel boosheid in je lijf hebt, kan dat jouw pijn versterken.
• Sociaal
Je ‘sociale relaties’, familieleden, vrienden, maar ook zorgverleners, hebben sterke invloed op hoe je denkt over pijn en op je gedrag. Toch zijn pijnbehandelingen vaak niet gericht op de omgeving. Terwijl we weten uit literatuur dat de omgeving dus véél invloed kan hebben op hoe je denkt, voelt en je gedraagt.
Het is dus slim om óók ook jouw directe sociale omgeving bij je behandeling te betrekken. Vraag daar dus naar, als jouw behandelaar de voor jou belangrijke mensen nog niet betrekt.
• Levensfase
In je leven ken je als mens vaak verschillende fases. Het is niet altijd mogelijk om in álle levensfasen altijd de voor jou goede keuzes te maken. Denk bijvoorbeeld aan een periode waarin je veel moet zorgen voor een geliefde. Het kan dan best zijn dat je minder tijd en ruimte voor jezelf inneemt. Of wanneer je onderdeel bent van een gezin met veel hectiek. Goed voor jezelf en jouw belangen opkomen is dan niet altijd makkelijk. Dit kan invloed hebben op hoe jij je voelt…en uiteindelijk op je pijn.
Kom je niet tot rust? Voel jij je vaak gestrest? Of niet genoeg gewaardeerd, privé of in je werk? Dan kan dit ook invloed hebben op jouw pijn. Probeer dat dan ook te bespreken in je behandeling. Misschien kun je dan, samen met andere zorgverleners, een plan van aanpak maken om dit te veranderen.
• Gedrag
Jouw gedachten over pijn bepalen voor een groot deel ook je gedrag. Maar wat ook meespeelt is bijvoorbeeld hoe je bent opgevoed. Hoe je omgaat met moeilijke situaties. Of hoe jij je wel, of niet, snel aanpast aan anderen. Veel mensen gaan zaken uit de weg (vermijden), doen dingen niet om zichzelf te beschermen (veiligheidsgedrag) of gaan continu over eigen grenzen heen (overbelastingsedrag).
Ook gedrag zoals ‘roken’, ‘drugs’ en ‘alcohol gebruik’ hebben invloed op jouw pijn. Dit noemen behandelaren ook wel ‘leefstijl factoren’. Samen met jouw behandelaar kun je bespreken welk gedrag helpend is voor jouw pijn. Én welk gedrag mogelijk een goed herstel van jouw pijn, of bijvoorbeeld ‘meer bewegen’, belemmert.
• Lichamelijke structuren en functies van bewegen
De pijn die je voelt als je beweegt ervaar je in je lichaam. Maar: te weinig bewegen kan ook (meer) pijn uitlokken. En genoeg bewegen kan er juist voor zorgen dat je jouw pijn beter kunt opvangen. Maar ja, hoe bepaal je nu wat voor jou ‘genoeg’ is? Samen met je behandelaar kun je op zoek gaan naar jouw grenzen.
Vaak zien we een verandering in je lichaam, bijvoorbeeld -tijdelijke- schade, als hoofdoorzaak van de pijn die je voelt. Uit jarenlang onderzoek blijkt juist dat je óók pijn kunt voelen zónder dat er (meer) schade is in je lichaam. En dat je ook ‘schade’ in je lijf kunt hebben terwijl je helemaal geen pijn voelt. Waarom beweegt de een met een hernia vrolijk door, terwijl de ander niet meer vooruitkomt?
Het is altijd goed om ernstige medische aandoeningen uit te sluiten. Laat daar altijd onderzoek naar doen. Maar…als je keer op keer te horen hebt gekregen ‘dat ze lichamelijk niks ernstigs kunnen vinden’, dan is het tijd om dat idee ook echt los te laten. En samen met je behandelaar op zoek te gaan naar andere factoren die jouw pijn in stand houden.
• Bijkomende ziektes
Bij aanhoudende pijn kijkt men vaak als eerste naar eventuele ziektes aan ‘het bewegingsapparaat’ (= je motoriek, oftewel het geheel van botten, gewrichten, pezen, spieren en motorische zenuwen die zorgen voor de lichaamshouding en beweging). Maar daarnaast kunnen eventueel ook andere ziektes invloed hebben op je pijn. En dit geldt niet alleen voor fysieke, maar ook voor mentale aandoeningen of klachten. Denk bijvoorbeeld aan MS of dementie (neurologische aandoeningen) die jouw pijn beïnvloeden.
Bij pijn rondom je motoriek bezoek je vaak een fysiotherapeut. Komt hij -na een aantal sessies- niet echt verder met jouw pijnklachten, stel dan voor om samen ook eens met andere zorgprofessionals te overleggen. Veel pijn is, met een complex woord, ‘multidimensioneel’: er zijn verschillende factoren van invloed. Het is dan niet slim om te blijven inzoomen op slechts één factor, oftewel om ‘monodisciplinair’ te blijven kijken.
• Genetisch
Misschien heb je wel eens gehoord van ‘nature and nurture’. ‘Nature’ staat voor jouw eigenschappen die je hebt vanuit je genen, je ‘genetisch materiaal’. ‘Nurture’ staat voor al jouw eigenschappen die je hebt vanuit je opvoeding, leefstijl en je omgeving. Jouw genen kunnen óók van invloed zijn op eventuele (over)gevoeligheid voor pijn. En daar kun je in de basis dus weinig aan doen…maar je kunt er wel ‘mee leren omgaan’.
Vaak is het voor een behandelaar, bijvoorbeeld een fysiotherapeut, moeilijk om te bepalen of jouw genen een rol spelen bij de aanhoudende pijn die je voelt. Maar het is in ieder geval goed om je hiervan bewust te zijn. En om er samen wellicht wat meer informatie over te vinden.
Zijn er voorbeelden van hoe dit nu mijn pijn beïnvloedt?
In onderstaande afbeelding vind je per ‘kleur’, of per ‘dimensie’, voorbeelden van hoe dit nou jou pijn zou kunnen beïnvloeden.
Laat ze eens op je inwerken. Misschien vind je uit je eigen gedachten wel meer voorbeelden die bij jou meespelen. Schrijf ze op en bespreek ze met je behandelaar: jouw input kan hem of haar helpen welke ‘kleuren’ meespelen in jouw pijn-mix.
Deze voorbeelden helpen je om jouw ‘pijnprofiel’ te maken. Hierdoor krijg je zelf beter zicht op welke onderdelen belangrijk zijn bij jouw pijn. En het geeft je de mogelijkheid om te kijken waar je, zelf of samen met een behandelaar, aan kan gaan werken.
Hulpmiddel: jouw ‘pijnpalet’
In deze folder vind je nog wat meer uitleg bij het ‘pijnpalet’ en over ‘pijn’ en het ‘pijnsysteem’. Als je het document uitprint kun je er per onderdeel bijschrijven wat -volgens jou- van invloed is op je pijn. Bespreek dat eens met mensen in je omgeving die je vertrouwt, of met je behandelaar als je op dit moment in behandeling bent.
Bron: dr. Edwin de Raaij. Edwin is o.a. pijn-fysiotherapeut, manueel therapeut en fysiotherapiewetenschapper. Op zijn websites www.edwinderaaij.nl en www.pijneducatie.nl vind je als pijnpatiënt of pijnbehandelaar veel waardevolle extra informatie en tools. Ook vind je er ‘verhalen uit de praktijk’ en verschillende blogs over chronische pijn.