Pijn willen we koste wat kost voorkomen. Daarom bestaan er zoveel verschillende pijnstillers, maar er zijn ook andere oplossingen dan pillen. Zo lijkt mindfulnessmeditatie bijzonder goed te helpen. En niet als placebo-effect, zoals altijd werd gedacht.
Deze vorm van meditatie wordt al eeuwenlang in verschillende culturen gebruikt om pijn te bestrijden. Tot nu toe was alleen aangetoond dat het werkt, puur door de verwachting dat dit zo is. Maar nu blijkt dat mindfulness, ook via andere hersenmechanismen de pijn vermindert. Onderzoekers van de University of California vergeleken een placebocrème, een nepmeditatie en mindfulnessmeditatie bij een groep proefpersonen en legden de deelnemers in de hersenscanner.
Bij mindfulness is je aandacht gericht op wat er op het moment zelf om je heen gebeurt. Het draait om een volledig bewustzijn van de huidige ervaring en een open, milde aandacht voor wat zich aandient, positief en negatief.
De kracht van de geest
Niet alleen verminderde de mindfullnessmeditatie de intensiteit van de pijn aanzienlijk, ook de hersenactiviteit die samenhangt met pijn en negatieve emoties nam af. De placebocrème daarentegen beïnvloedde alleen de hersenactiviteit die met het placebo-effect te maken heeft, zonder de daadwerkelijke pijnervaring te veranderen.
“De geest is ongelooflijk krachtig en we zijn nog steeds bezig te begrijpen hoe we deze kracht kunnen inzetten voor pijnbestrijding”, zegt hoogleraar Fadel Zeidan van het UC San Diego Sanford Institute for Empathy and Compassion. “Mindfulnessmeditatie kan de pijnervaring direct beïnvloeden door pijn los te koppelen van het zelf en oordelen los te laten, zonder medicatie, kosten of speciale apparatuur.”
Pijnprikkel
Aan de studie deden 115 gezonde deelnemers mee, verdeeld over twee onderzoeken. Ze werden willekeurig in groepen ingedeeld en kregen vier interventies: een begeleide mindfulnessmeditatie, een nepmeditatie (alleen diepe ademhaling), een placebocrème (vaseline) waarvan ze dachten dat die pijn zou verminderen, en een controlegroep die naar een luisterboek luisterde. De onderzoekers dienden een pijnlijke, maar ongevaarlijke, hitteprikkel toe op de achterkant van hun been en maakten hersenscans voor en na de interventies.
Om de hersenactiviteit van de deelnemers te analyseren, gebruikten de onderzoekers een techniek genaamd multivariate patroonanalyse (MVPA). Deze techniek maakt gebruik van machinelearning om de complexe neurale mechanismen van pijn te ontrafelen, inclusief de effecten van de hitteprikkel, negatieve emoties en het placebo-effect. Zo konden ze bepalen of mindfulnessmeditatie en de placebo vergelijkbare of juist verschillende hersenprocessen activeren.
Direct effect op pijn
Hoewel de pijn enigszins verminderde door de placebocrème en de nepmeditatie was mindfulnessmeditatie veel effectiever. Ook ontdekten de onderzoekers dat mindfulnessmeditatie de synchronisatie verminderde tussen hersengebieden die betrokken zijn bij introspectie, zelfbewustzijn en emotieregulatie. Deze gebieden vormen samen het neurale pijnsignaal (NPS), een hersenactiviteitspatroon dat vaak voorkomt bij verschillende vormen van pijn. De placebocrème en de nepmeditatie leidden niet tot verandering in de NPS in vergelijking met de controlegroep, en activeerden in plaats daarvan totaal andere hersenmechanismen.
“Lang werd gedacht dat het placebo-effect overlapt met hersenmechanismen van actieve behandelingen, maar deze resultaten laten zien dat dit bij pijn misschien niet zo is”, aldus Zeidan. “In plaats daarvan zijn deze twee hersenreacties compleet verschillend, wat bevestigt dat mindfulnessmeditatie een directe interventie is bij chronische pijn, los van het placebo-effect.”
Beter dan placebo
In de moderne geneeskunde wordt een behandeling als effectief beschouwd als die beter werkt dan een placebo. Aangezien mindfulnessmeditatie volgens dit onderzoek krachtiger is dan placebo en andere neurobiologische processen activeert, heeft dit belangrijke gevolgen voor de ontwikkeling van nieuwe behandelingen voor chronische pijn. Er is echter meer onderzoek nodig om de effecten te bevestigen bij mensen die echt chronische pijn hebben.
Op de lange termijn hopen de onderzoekers effectievere pijnbestrijding te ontwikkelen die de kracht van mindfulness gebruikt om de pijn te verminderen. “Miljoenen mensen leven dagelijks met chronische pijn. Mogelijk kunnen zij meer doen om hun pijn te verlichten dan we tot nu toe dachten”, besluit Zeidan. “We willen dan ook heel graag de neurobiologie van mindfulness verder onderzoeken en ontdekken hoe we deze eeuwenoude praktijk kunnen inzetten bij mensen met chronische pijn.”