Chronische pijn bij kinderen zwaar onderbelicht

Tekst Rob Weeda
Beeld Gert-Jan van den Bemd
Bron: Monitor dec’16 pag. 14-17
Youtube bron: De pijn begrijpen – en wat er te doen is in 10 minuten (Niederländisch)

Waar de wereld tot de tanden gewapend de strijd aangaat met kanker is – in vergelijking – chronische pijn bij kinderen géén onderwerp dat de harten sneller doet kloppen. Reden waarom dit aandachtsgebied in de kindergeneeskunde eigenlijk nog nauwelijks meer is dan een onontgonnen gebied. Een dagje kinderpijnpoli.

Tanks, geweren en granaten komen er niet aan te pas. Toch is de strijd hevig en lang. Soms zelfs eindeloos. Gemiddeld honderd kinderen per jaar, in leeftijd variërend van vijf tot zeventien, voeren op de kinderpijnpoli van het Erasmus MC-Sophia wekelijks hun oorlog. “Chronische pijn bij kinderen is een zwaar onderbelicht probleem”, zegt staflid anesthesiologie, pijnspecialist en sectorhoofd Tom de Leeuw. “Wanneer pijn langer aanhoudt dan drie maanden, spreken we van chronische pijn”, legt hij uit.

“Als je chronische pijn bij een kind niet al in een heel vroeg stadium attaqueert, kan het daar zijn leven lang last van hebben.”

Zeer of niet zeer

Volgens de Amerikaanse International Association for the Study of Pain (IASP) is pijn ‘een onplezierige, sensorische en emotionele ervaring, die gepaard gaat met feitelijke of mogelijke weefselbeschadiging of die beschreven wordt in termen van een dergelijke beschadiging’.

“Daar heb je bij een kind dus niets aan”, stelt De Leeuw. “Pijn is wat de patiënt zegt dat het is. Maar als een kind vertelt dat het pijn heeft, ligt dat toch iets gecompliceerder. Bij een kind doet iets ‘zeer’ of ‘niet zeer’. 

Om hun pijn toch te kunnen meten, maken we gebruik van voor de leeftijd geschikte pijn­schalen. Maar of we hiermee ook chronische pijnen betrouwbaar kunnen meten, is nog niet goed uitgezocht.” De Leeuw staat op en nodigt voor een eerste bezoek de negenjarige Roy en zijn ouders uit naar binnen te komen. Na een informatief gesprekje vertelt hij nieuwsgierig te zijn naar de pijn in Roy’s hand. “Die gaan we meten met gezichtjes”, zegt hij.

In heldere kindertaal legt hij Roy de werking van de schaal uit. “Wij moeten jouw pijn een getal geven, tien is de ergste pijn die je maar kunt voelen, nul is helemaal niks.”

Roy parkeert het schuifje op de schaal halverwege het vierde ‘bekkie’. Op de achterkant van de pijnmeter leest De Leeuw het resultaat: 8,1. “Ik heb best een goeie dag”, zegt Roy, maar zijn ogen drukken wat anders uit. “Bij zo’n getal zou ik in m’n bed blijven”, zegt De Leeuw.

Grijze massa

De Leeuw pakt een schrijfblok. “Ik maak weleens een tekening”, richt hij zich tot de ouders. “Maar eigenlijk kan ik niet tekenen, ik ben geen Rien Poortvliet. Toch probeer ik het.” Hij tekent een hand. Vanuit die hand schetst hij de zenuwbanen naar de hersenen en verhaalt hij in begrijpelijke taal over het peri­fere en het centrale zenuwstelsel. Hij legt uit hoe de hersenen werken en hoe de grijze massa omgaat met pijnprikkels.

“Pijn zit altijd tussen de oren. Maar pijn wordt pas pijn als er emotie bij komt. Pijn is een prikkel in de hersenen, die daarmee aangeven dat er ergens in het lichaam weefselschade is. Bij chronische pijn ligt dat vaak anders.
Dan zijn de zenuwen die het pijnsignaal aan de hersenen doorgeven overprikkeld. Zelfs wan­neer de oorspronkelijke aanleiding allang is verdwenen, kan de pijn aanhouden. Je krijgt dan pijnsignalen zonder dat er iets beschadigd is.”